Mantelzorger voor psychiatrische patient

Mantelzorg voor mensen met psychiatrische aandoeningen is intensief en kent specifieke uitdagingen.
Hieronder vind je een uitgebreide uitleg, inclusief de kenmerken, uitdagingen en ondersteuningsmogelijkheden.

Wat is psychische mantelzorg?

Een mantelzorger voor een psychiatrische patiënt is iemand die langdurig en onbetaald zorgt voor een naaste
(partner, kind, ouder, vriend) met een psychische aandoening. Dit kan gaan om:

• Emotionele steun:  Luisteren, kalmeren, motiveren, een veilige haven bieden.
  Praktische hulp:  Helpen met administratie, huishouden, vervoer naar afspraken.
  Bewaking van de gezondheid:  In de gaten houden of iemand zijn medicatie inneemt, signalen van een crisis herkennen.
  Coördineren van zorg:  Contact onderhouden met hulpverleners (huisarts, POH-GGZ, psychiater).
  Advocatuur:  Opkomen voor de belangen van de patiënt binnen het zorgsysteem.

Veel Voorkomende Psychische Aandoeningen

Mantelzorgers kunnen ondersteuning bieden bij onder andere:

• Depressie
  Angststoornisse
  Bipolaire stoornis
  Schizofrenie en andere psychotische stoornissen
  Persoonlijkheidsstoornissen (bijv. Borderline)
  Posttraumatische stressstoornis (PTSS)
  Verslavinge
  Dwangstoornissen (OCD)

Specifieke Uitdagingen voor de Mantelzorger

De zorg voor iemand met psychische problemen verschilt op cruciale punten van zorg voor iemand met een lichamelijke aandoening:

• Onzichtbaarheid en onbegrip: De aandoening is vaak niet zichtbaar, waardoor de omgeving (familie, vrienden, werk) de zwaarte niet begrijpt. Opmerkingen als “zet hem eens op andere gedachten” of “ze moet gewoon positiever denken” komen vaak voor.
• Gedragsproblemen: Agressie, wantrouwen, apathie, emotionele instabiliteit of manipulatie kunnen de relatie enorm onder druk zetten.
• Onvoorspelbaarheid: De situatie kan van dag tot dag, of zelfs van uur tot uur wisselen. Een crisis of opname kan acuut ontstaan.
• Grensbewaking: Het is moeilijk om grenzen te stellen tussen zorg en eigen leven. De mantelzorger leeft constant met de zorg en vindt het lastig om “vrij” te zijn, ook al zijn ze even weg.
• Schaamte en stigma: Zowel de patiënt als de mantelzorger kunnen te maken krijgen met schaamte en het stigma dat nog steeds rust op psychische aandoeningen.
• Complexe relatie: De gelijkwaardige relatie (bijv. partner, ouder-kind) verandert in een zorgrelatie, wat kan leiden tot wrijving en verlies van intimiteit.
• Systemische uitdagingen: Mantelzorgers lopen vaak aan tegen bureaucratie, wachtlijsten in de GGZ en het gevoel niet gehoord te worden door hulpverleners (vanwege privacywetgeving).

Belangrijke Tips voor Mantelzorgers

• Je kunt pas voor een ander zorgen als je ook voor jezelf zorgt.
• Zorg voor Zelfzorg: Dit is geen egoïsme, maar een noodzaak.
• Houd hobby’s en sociale contacten aan: Blijf dingen doen die jij leuk vindt.
• Stel grenzen: Je bent geen professional. Je mag “nee” zeggen. Spreek vaste tijden af waarop je beschikbaar bent.
• Praat erover: Deel je ervaringen met een vertrouwd persoon, lotgenoten of een professionele hulpverlener.
• Informeer Jezelf: Leer zoveel mogelijk over de aandoening van je naaste. Begrip voor de symptomen en het verloop helpt om het gedrag niet persoonlijk op te vatten.

• Zoek Professionele Ondersteuning:

• Huisarts/POH-GGZ:
   Vaak het eerste aanspreekpunt.
  Maatschappelijk Werk:
  Kan ondersteunen bij praktische en emotionele vragen.
  Psycholoog/therapeut:
  Voor je eigen verwerking en om copingmechanismen te leren.
• Zoek Lotgenotencontact:
  Contact met mensen die hetzelfde meemaken is onmisbaar. Zij begrijpen precies waar je doorheen gaat.
• Voorbeeldorganisaties: MIND Ypsilon, Labyrint-In Perspectief, Depressie Vereniging, ANBN
  (Angst, Dwang en Fobie Stichting). Deze organisaties hebben vaak specifieke groepen voor naasten.
• Betrek Hulp van Buiten:
  Schroom niet om andere familieleden, vrienden of buren in te schakelen voor praktische klussen. Vraag om hulp voordat je uitgeput raakt.
  Communiceer met Hulpverleners:
  Probeer, met toestemming van je naaste, contact te houden met de behandelend arts of psychiater.
  Jouw observaties zijn vaak essentieel voor een goed behandelbeeld.

Ondersteuning en Regelingen in Nederland

• Mantelzorgcompliment:
  Een (symbolisch) bedrag voor onbetaalde zorg (varieert per gemeente).
  Respijtzorg/Vervangende zorg:
  Tijdelijke overname van de zorg, zodat je even op adem kunt komen. Dit kan via de Wmo worden aangevraagd bij de gemeente.
  Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo):
  De gemeente kan voorzieningen regelen zoals dagbesteding, een huishoudelijke hulp of begeleiding voor de patiënt, wat jou ook ontlast.
  Werkgever:
  Bespreek je situatie (voor zover je je comfortabel voelt). Soms zijn er mogelijkheden voor flexibele werktijden of extra verlof.

Tot Slot

Mantelzorgen voor een psychiatrische patiënt is een daad van grote liefde en toewijding,
maar het is ook een marathon, geen sprint.
Het is normaal om gevoelens van woede, frustratie, verdriet en machteloosheid te ervaren.
Zoek tijdig hulp, je staat er niet alleen voor.

Directe Hulp nodig?

• De Luisterlijn: 088 0767 000 (24/7 anoniem een luisterend oor)
  113 Zelfmoordpreventie: 0800-0113 (24/7)
  iPractice (online psychologische hulp)
  Je eigen huisarts is altijd een goed eerste aanspreekpunt.